Είμαστε όλοι νάρκισσοι; – Δρ. Μάρσα Κολέτση

Πόσο σημαντικό είναι τελικά το φαίνεσθαι και πού μπορεί να οδηγήσει η υπερβολική αγάπη για τον εαυτό μας; Είναι γεγονός πως όλοι οι άνθρωποι διαθέτουν καποια στοιχεία ναρκισσισμού, καθώς είναι πολύ φυσιολογικό να επικεντρώνονται στον εαυτό τους – στις επιθυμίες και τις ανάγκες τους. Ωστόσο, όταν η εικόνα που διαμορφώνουμε για τον εαυτό μας είναι λανθασμένη και η αγάπη για το εγώ καταλήγει στην υπερβολή, τότε δυστυχώς αναφερόμαστε σε μια διαταραγμένη προσωπικότητα. Τι είναι λοιπόν, ο ναρκισσισμός; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του; Υπάρχει θεραπεία; Η ψυχολόγος κυρία Μάρσα Κολέτση λύνει τις απορίες μας και μας εξηγεί γιατί ο… έρωτας για τον εαυτό μας, μπορεί να γίνει επικίνδυνος…

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, ο όρος ναρκισσισμός προέρχεται από τον μύθο του νεαρού Νάρκισσου, ο οποίος ήταν γνωστός για τη σπάνια ομορφιά του και τον είχαν ερωτευθεί όλες οι Νύμφες του δάσους, όμως εκείνος δεν ήθελε καμία. Λέγεται δε, πως μεταξύ άλλων απέρριψε και τη νύμφη Ηχώ, η οποία τον καλούσε συνεχώς, έως ότου η φωνή της έσβησε κι ακούγονταν πλέον μόνο οι τελευταίες συλλαβές του ονόματός του. Το τέλος της ιστορίας είναι το πιο συγκλονιστικό… Κάποια μέρα, όταν ο Νάρκισσος αντίκρισε το είδωλό του στη λίμνη, σαγηνεύτηκε τόσο πολύ από την ομορφιά του, ώστε παρέμεινε να το θαυμάζει για μεγάλο διάστημα και κάποια στιγμή, στην προσπάθειά του να αγγίξει τον ίδιο του τον εαυτό, έπεσε μέσα στο ποτάμι και πνίγηκε.

Τι είναι ο ναρκισσισμός;

Αυτός λοιπόν ήταν ο Νάρκισσος της μυθολογίας, ο οποίος έδωσε -και όχι άδικα- το όνομά του σε μια σύγχρονη ψυχολογική διαταραχή προσωπικότητας. Η ιστορία του μας λέει πολλά για τα χαρακτηριστικά της διαταραχής. Η ψυχολόγος κυρία Μάρσα Κολέτση αναφέρει πως «η έννοια του ναρκισσισμού σηματοδοτεί την αυταρέσκεια και την ανάγκη της διαρκούς επιβεβαίωσης, από παράγοντες έξω από τον εαυτό. Η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, αποτελεί μία ψυχιατρική διαταραχή, κατά την οποία κυριαρχεί μία υπερδιογκωμένη εικόνα του εαυτού και ένα μη ρεαλιστικό αίσθημα μεγαλείου και προσωπικής υπεροχής».

Το κύριο χαρακτηριστικό του νάρκισσιστή είναι η αλαζονεία, το αίσθημα ανωτερότητας και η έλλειψη ενσυναίσθησης. Πολλά άτομα με στοιχεία ναρκισσισμού δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα συναισθήματα των άλλων και δεν είναι λίγες οι φορές που πληγώνουν τους γύρω τους με τα λόγια τους. Θεωρούν τον εαυτό τους μοναδικό, ότι για αυτούς ισχύουν ξεχωριστοί κανόνες συμπεριφοράς, αλλά και πως χρήζουν ειδικής μεταχείρισης από τον κοινωνικό περίγυρο… Θα έλεγε κανείς πως οι νάρκισσοι είναι σκληροί και εγωιστές… Η πραγματικότητα όμως δεν είναι ακριβώς έτσι…

Οι ρίζες της ναρκισσιστικής «εκτροπής»

«Ζώντας σε μία κοινωνία όπου το ‘να έχεις’ και το ‘φαίνεσθαι’ υπερνικά του ‘είναι’, ο ναρκισσιστής αποτελεί μία νέα κατηγορία ανθρώπου που εξαπλώνεται με ταχείς ρυθμούς. Ο ναρκισσισμός είναι πιο συχνά …ανδρική υπόθεση και εμφανίζεται πιο συχνά σε άνδρες, παρά σε γυναίκες, σε αναλογία 2:1 και είναι προϊόν μιας εποχής όπου η εικόνα αντικαθιστά τον εαυτό και γίνεται αντικείμενο θέασης και προσωπικής και κοινωνικής επιτυχίας», σημειώνει η κυρία Κολέτση.

Δυστυχώς, η σημερινή εποχή, καλλιεργεί το φαινόμενο, καθώς η ανάπτυξη των social media, facebook, twitter, instagram, ευνοούν τη «λατρεία του ειδώλου μας». Σύμφωνα με την ειδικό, οι άνθρωποι σήμερα ξοδεύουν πάρα πολύ χρόνο για να φωτογραφίσουν την καλύτερη στιγμή τους, αυτοφωτογραφίζονται εμμονικά και μοιράζονται στιγμές της προσωπικής τους ζωής με φίλους που σε πολλές περιπτώσεις δεν έχουν καν γνωρίσει. Γενικά, επικρατεί μία υπερβολή που πλέον έχει πάρει τη μορφή μανίας. Δεν είναι τυχαίο μάλιστα που η λέξη «selfie» ανακηρύχτηκε «λέξη της χρονιάς» από το Oxford Dictionary για το 2013, αντανακλώντας την έξαρση του εγωκεντρισμού που διακρίνει την εποχή μας, την εμμονική ενασχόληση με τον εαυτό και κυρίως την εξωτερική μας εικόνα.

Ψυχολογία και Συμπεριφορά

Οι νάρκισσοι είναι ιδιαίτερα γοητευτικοί, διασκεδαστικοί και επιτυχημένοι! Πολλοί απ’ αυτούς είναι και διάσημοι. Στην παρέα είναι ιδιαίτερα ευχάριστοι, συμμετέχουν σε κάθε είδους συζήτηση, με στόχο να γίνουν το επίκεντρο. «Οι σχέσεις του νάρκισσου με τον κοινωνικό περίγυρο συνήθως είναι πολύ καλές, καθώς οι άλλοι βλέπουν ένα ευχάριστο άτομο και όχι τον ναρκισσισμό του. Η ανάγκη του για αναγνώριση, για κοινωνικό status και οικονομική ευημερία, συνήθως τον οδηγεί σε συχνά υψηλές επαγγελματικές/ κοινωνικές θέσεις και γίνεται αντικείμενο θαυμασμού και μίμησης, πάρα πρότυπο προς αποφυγή».

Αλλά, υπάρχει και η άλλη όψη του νομίσματος. Η κυρία Κολέτση υποστηρίζει ότι ο νάρκισσος, πέρα από την επιφανειακή εξωτερική σιγουριά που αποπνέει για τον εαυτό του και τα επιτεύγματά του, κατά βάθος αποτελεί ένα άτομο με πληγωμένο «εγώ» και βαθιά ελλείμματα ως προς την αξία του εαυτού του. Διακατέχεται από χαμηλή αυτοπεποίθηση, αισθήματα ντροπής, ανεπάρκειας και ευαλωτότητας. Η επιδεικτική αλαζονεία και αυταρέσκεια που παρουσιάζει δεν είναι τίποτα άλλο από μία προσπάθεια να μην αποκαλυφθεί στους άλλους ότι είναι ένα ευάλωτο άτομο, με ανασφάλειες, που τρέμει στην ιδέα ότι κάποιος θα αντιληφθεί ότι είναι ατελής. Ως εκ τούτου, η οργή του είναι μεγάλη όταν κάποιος τον αμφισβητήσει ή τον προσβάλει.

Γεννιόμαστε νάρκισσοι ή γινόμαστε;

«Ο ναρκισσισμός στα πρώιμα στάδια ανάπτυξης, σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, αποτελεί ένα συστατικό υγιούς ανάπτυξης. Το βρέφος, περνάει από το αυτο-ερωτικό στάδιο, κατά το οποίο αγαπάει το σώμα του και τον εαυτό του και στα πρώτα στάδια αντλεί ικανοποίηση από αυτό. Ο πρώιμος αυτός ναρκισσισμός, κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης, ξεπερνιέται και μπορεί να μετατραπεί σε έναν ‘υγιή’ ενήλικο ναρκισσισμό.

Μπορεί όμως και να οδηγήσει σε υπερβολική αυταρέσκεια. Σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζουν οι πρώιμες σχέσεις του παιδιού με τους φροντιστές του και ειδικά με τη μητέρα, καθώς τα παιδιά, ως προέκταση των γονέων αποτελούν μέρος τους και αποζητούν την αποδοχή τους για να αποδείξουν την αυταξία τους», τονίζει η ψυχολόγος. Τελικά, είμαστε όλοι εν δυνάμει νάρκισσοι; Η ειδικός αναφέρει χαρακτηριστικά πως ναρκισσιστικά στοιχεία έχουμε όλοι στην προσωπικότητά μας και στον βαθμό που αυτά δεν είναι διογκωμένα, συμβάλλουν στην εγκαθίδρυση μίας υγιούς προσωπικότητας. Σε αντίθετη περίπτωση όμως, όσο πιο πολύ εστιαζόμαστε στην εξωτερική μας αυτο-εικόνα, τόσο καλλιεργούμε ένα αίσθημα πλάνης και εξαπάτησης και κινδυνεύουμε να «πνιγούμε», όπως ο Νάρκισσος της μυθολογίας.

Υπάρχει θεραπεία;

«Τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας είναι σχεδόν απίθανο να ζητήσουν βοήθεια, καθώς όπως προαναφέραμε, είναι συνήθως πετυχημένα σε όλους τους τομείς της ζωής τους και δεν πιστεύουν ότι έχουν κάποιο πρόβλημα. Ακόμη και όταν αντιληφθούν τα προβλήματα με τον κοινωνικό τους περίγυρο, η ευθύνη μεταβιβάζεται πάντα στους άλλους – ένας νάρκισσος χαρακτηριστικά θα υποβιβάσει ή θα κατακρίνει την οποιαδήποτε συμπεριφορά δεν εγκρίνει», τονίζει η ειδικός.

Η θεραπεία για την αντιμετώπιση του ναρκισσισμού περιλαμβάνει ψυχανάλυση ή ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία, που σαν στόχο έχουν να βοηθήσουν το άτομο να αναπτύξει μια πιο ρεαλιστική εικόνα του εαυτού του και των άλλων, να αποδεσμευτεί από τη μεγαλομανία και την ενασχόληση με τον εαυτό του και να αρχίσει να αναγνωρίζει ότι μεγάλο μέρος της συμπεριφοράς του υποκινείται από τα συναισθηματικά ελλείμματα και τη χαμηλή αυτοπεποίθησή του.

Βασικά χαρακτηριστικά των ατόμων με ναρκισσιστική συμπεριφορά

Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-IV-TR), για να διαγνωσθεί κάποιος με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας πρέπει να έχει τουλάχιστον πέντε από τα ακόλουθα συμπτώματα:

• Έχει έντονο αίσθημα υπεροψίας και μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του/της.
• Έχει φαντασιώσεις απεριόριστης επιτυχίας, δύναμης, ομορφιάς κ.λπ.
• Θεωρεί τον εαυτό του/της ξεχωριστό και μοναδικό και πιστεύει πως οι μόνοι οι οποίοι μπορούν να τον/την καταλάβουν είναι άτομα που είναι επίσης ξεχωριστά.
• Απαιτεί τον θαυμασμό των άλλων.
• Αναμένει ξεχωριστή εξυπηρέτηση από τρίτους και απαιτεί όλοι να συμφωνούν αυτόματα με τις προσδοκίες του/της.
• Είναι άτομο ιδιαίτερα χειριστικό, το οποίο εκμεταλλεύεται τους άλλους με κάθε μέσο, ώστε να επιτύχει το σκοπό του.
• Δεν έχει ενσυναίσθηση απέναντι στα συναισθήματα των άλλων και γι’ αυτό αδυνατεί να τα κατανοήσει.
• Ζηλεύει πολύ τους άλλους ή πιστεύει πως οι άλλοι ζηλεύουν τον ίδιο/την ίδια.
• Είναι αλαζόνας και έχει υπεροπτική στάση απέναντι στους άλλους.

Δρ. Μάρσα Κολέτση, Cpsyhol
Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια
Mind’s Mirror -Kέντρο Συμβουλευτικής Υποστήριξης,
www.mindsmirror.com
Lecturer City Unity College, Athens Campus, Greece

πηγή: Life Positive